اختلالات ارتباطی چیست؟

1- تعریف اختلالات ارتباطی

اختلالات ارتباطی (Communication Disorders) شامل مشکلاتی مربوط به گفتار، زبان و پردازش شنیداری است. اختلال در ارتباط می تواند تکرار صدای ساده مانند لکنت زبان تا ناتوانایی استفاده گفتار و زبان برای ارتباطات (آفازی) باشد. برخی از علل اختلالات ارتباطی شامل: از دست دادن شنوایی، اختلالات عصبی، آسیب های مغزی، عقب ماندگی ذهنی، سوء مصرف مواد، اختلالات فیزیکی مانند شکاف کام و لب، اختلالات عاطفی یا روانی و اختلالات رشد و نمو است. در برخی موارد نیز دلایلی کاملاً ناشناخته وجود دارد. برآورد شده است که در آمریکا نزدیک به 6 میلیون کودک زیر سن 18 سالگی به یکی از انواع اختلال گفتار و زبان مبتلا هستند.

درباره گفتار

عمل گفتار توسط عضلات هماهنگ در سر، گردن، قفسه سینه، شکم تولید می گردد. رشد زبان یک فرایند تدریجی است که نیاز به سالها تمرین دارد. در طول توسعه گفتار، فرد می آموزد که چگونه با تنظیم و استفاده از این عضلات، گفتاری قابل فهم را ادا نماید. برآورد شده است که 5 درصد از کودکانی که دچار اختلالات گفتاری قابل توجه هستند، غالباً بدون هیچ دلیل بوده است.

یک دسته از اختلالات گفتاری ، عدم روانی و وضوح ادای کلمات است.

لکنت زبان از جدی ترین مشکلی است  در روانی کلمات وجود دارد. لکنت زبان اختلالی است که در جریان صحبت طولانی در فرد مشخص می شود. این شامل تکرار اصوات، درنگ قبل از هر کلمه، کشیدن و طولانی ادا کردن کلمات است. بیش از 15 میلیون نفر که در جهان لکنت زبان دارند. اکثر افراد در سال های اولیه زندگی خود، و در حدود بین سنین 6-2 سالگی یعنی زمانی که زبان در حال رشد خود است، دچار عدم روانی در کلام می شوند. گاهی اوقات این مشکل جدی نیست و بین 30 روز تا  شش ماه یا بیشتر طول می کشد و سپس از بین می رود.

مشکلات تلفظی را نیز می تواند شماری از انواع اختلال گفتار دانست. بدین ترتیب که فرد کلمه را درست تلفظ نمی کند و به جای گفتن : ” خر گوش” می گوید: “ارگوش”، یا به جای ادای کامل کلمه انتهای آن را حذف می کند.مثلاً به جای گفتن کلمه “برادر” می گوید : “برادَ “. و یا  یک حرف را با حرفی دیگر جا به جا می کند. به عنوان مثال: به جای “گوسفند “می گوید “گوشفند”.

اختلالات صدا، نوع دیگری از اختلالات گفتاری درافراد است. در این اختلال ، فرد کلمه را یا خیلی زیر یا خیلی بم ادا می کند، و حتی کلمه رسایی و بلندی کافی را ندارد. این افراد ممکن است مشکل در مرحله عبور صدا داشته باشند. عمدتاً درافراد مبتلا به اختلالات صدا، شنوندگان در درک کلمات آنان دچار مشکل می شوند.

صدا توسط برخورد جریان هوای ریه بر تارهای صوتی به وجود می آید. بدون برخورد و لرزش طبیعی هوا با تارهای صوتی در حنجره (جعبه صدا)، حتی زمزمه ای کوچک نیز وجود نخواهد داشت. برآورد شده است که 7.5 میلیون نفر در ایالات متحده مشکل ایجاد صدا دارند. بسیاری از افراد مهارت های معمول زبان را کسب می کنند اما در تولید صدا در حنجره دچار مشکل می گردند. این اختلال می تواند به دلیل مشکل در اعصاب حنجره باشد که  توسط حادثه یا یک عمل جراحی یا یک عفونت ویروسی رخ می دهد.

درباره زبان

زبان بیان ارتباطات انسانی که از طریق آن دانش، باورها و رفتار را می توان توضیح داد و به اشتراک گذاشت. آشفتگی  زبان یک اختلال است. اختلال در رشد غیر طبیعی بیان و، یا درک کلمات می باشد. این اختلال ممکن است به صورت بیان زبان، محتوای زبان و، یا، تابع زبان به عنوان یک ابزار ارتباطی باشد. برآورد شده است که بین 6 تا 8 میلیون نفر در ایالات متحده به نوعی از اختلال زبان مبتلا هستند. اختلالات زبان، در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.

برای کودکان که به طور معمول از زمان تولد و یا این اختلال در سنین بسیار پایین اتفاق می افتد. اما اختلال ارتباطی در بزرگسالی عمدتاً به دلیل سکته مغزی، ضربه به سر، زوال عقل یا تومورهای مغزی به دست می آید و مشکلی در رشد طبیعی سیستم زبان ندارند. بزرگسالانی نیزهستند که به دلیل بیماری اوتیسم دوران کودکی، اختلال شنوایی یا سایر اختلالات مادرزادی و یا اکتسابی رشد مغز دچار این اختلال شده اند.

درباره شنوایی پردازش (شنیدن)

پردازش شنیداری  از زمانی آغاز می شود که کلمه از راه دستگاه شنیداری به مغز می رود و مغزآن صدا را تفسیر و درک می نماید. این مسیر در برخی از افراد به درستی صورت نمی پذیرد و دچار اختلال می گردند. اختلال پردازش شنیداری (Auditory Processing Disorder) با کلمه اختصار APD  بدان معنی است که تاثیر منفی بر عملکرد پردازش و یا تفسیر شنیداری اطلاعات فرد رخ داده است.

کودکان با مشکل شنیداری  APD اغلب تفاوت های ظریف بین صداها را در کلمات به رسمیت نمی شناسند. به عنوان مثال، کلمه درد و مرد که در یک حرف اختلاف دارند را متوجه نمی شوند. یک فرد با APD در یک محیط پر سر و صدا و یا زمانی که در حال گوش دادن به اطلاعات پیچیده است، دچار مشکل بیشتری می گردد.

اختلال شنیداری APD با نام های های دیگر نیزشناخته شده است.  گاهی اوقات آن را به اختلال پردازش شنیداری مرکزی به عنوان (Central Auditory Processing Disorder) با کلمه اختصاری CAPD  می شناسند. نامهای دیگر شایع است مشکل شنوایی ادراک، کمبود درک شنوایی، اختلال در شنوایی مرکزی، ناشنوایی مرکزی و به اصطلاح “ناشنوایی کلمه است.”

کودکان با APD به طور معمول شنوایی و هوش طبیعی دارند.

2- نشانه های اختلالات ارتباطی

عدم روانی کلمات ( نا روانی):

  • تکرار صداها، کلمات و یا عبارات بعد از سن 4 سال.
  • نا امیدی و سر خوردگی در برقراری ارتباط.
  • حرکات تند و سریع در هنگان صحبت کردن
  • در حال صحبت به تندی پلک می زنند.
  • از سخنرانی می پرهیزند و خجالت می کشند.

کمبود بیان:

  • سخنرانی نامفهوم  بعد از سن 3 سالگی
  • حذف حروف بی صدا از آغاز کلمات بعد از سن 3 سالگی
  • حذف حروف بی صدا از انتهای کلمات بعد از سن 4 سالگی
  • مشکلات مداوم بیان بعد از سن 7 سالگی
  • عدم استفاده از تلفن
  • تحریف و جا به جایی کلمات در هنگام صحبت با تلفن

اختلالات صوتی:

  • مشکل در زیر و بمی کلمه
  • مشکل در بلندی صدا
  • انحراف در کیفیت صدا

اختلالات زبان ممکن است شامل : آفازی(از دست دادن مهارت های ارتباطی) ممکن است در اثر آسیب به بخشی از مغز رخ دهد. آفازی به طور ناگهانی پدید می آید و تدریجی نیست. اما در مواردی که شاهد رشد تومور در مغز بیمار هستیم،  این اختلال با سرعت کمتر و آرام تر اتفاق افتد.

چهار نوع اصلی از آفازی وجود دارد:

1- آفازی بیانی: شما معنی می دانید آنچه را که می خواهید بگویید را می دانید اما فقطشما مشکل ادا و بیان آن کلمه را دارید و می توانید معنای کلمه را به درستی بنویسید.  

2- آفازی دریافتی: شما صدا را می شنوید و متن را به خوبی می بینید اما شما نمی توانید کلمه را درک کنید.

3- آفازی نام پریشی: فرد در به یاد آوردن نام اشیاء، مکان ها یا رویداد های روزمره  مشکل دارد.

4- آفازی سراسری : نوع گسترده از آفازی است که در مهارت دریافتی و بیانی اختلال ایجاد می شود. فرد نمی تواند کلمه را بیان کند، درک نماید، بخواند و بنویسد.

تأخیر در یاد گیری زبان: کندی قابل توجهی دررشد مهارت های زبانی برای بیان کلمات و درک آنان است.

دیگر نشانه ها شامل:

الف- استفاده نادرست از کلمات و معانی آنها

ب- عدم توانایی در بیان افکار

ج- الگوهای دستوری نامناسب

د- کاهش دایره واژگان

ه – عدم درک معنای یک کلمه دیده یا شنیده

و- مشکل در ایجاد ارتباط با همسالان

ز- کودکان با APD به طور معمول شنوایی و هوش طبیعی دارند.

علائم APD:

1- مشکل توجه به اطلاعات ارائه شده و به خاطر سپردن آنان

2- ضعف در مهارت شنوایی

3- نیاز به زمان بیشتری برای پردازش اطلاعات

4- عملکرد تحصیلی پایین

5- مشکلات رفتاری

6- مشکل زبان (بیان هجای اشتباه، و مشکلات در رشد واژگان و درک زبان داشته باشد)

7- مشکل خواندن، درک مطلب، املا و واژگان

3- دلایل اختلالات ارتباطی

علل بالقوه بسیاری در اختلال ارتباطی وجود دارد. شایع ترین آن عقب ماندگی ذهنی است. علل دیگر شامل:

1- اختلال شنوایی

2- اختلال کمبود توجه (ADD)

3- ناتوانی های یادگیری

4- اوتیسم

5- اسکیزوفرنی

6- به فلج مغزی

7- ناتوانی جسمی: شکاف لب و کام، یا ناهنجاری های دهان یا بینی

8- رفتار و یا عاطفی مشکلات قابل توجهی، از جمله کسری بودجه در مهارت های اجتماعی

9- آسیب طناب صوتی

10- سندرم صدای گربه

11- سندرم ژیل د لا تورت

12- دندان مصنوعی بد اتصالات

13- مسمومیت با الکل

14- اختلالات عصبی و بیماری های

15- ضربه به سر

16- بیماری آلزایمر

17- سکته مغزی

18- حمله ایسکمی گذرا TIA(اختلال درخونرسانی مغز)

4- درمان اختلالات ارتباطی

بهترین درمان، پیشگیری و مداخله زودهنگام است. پدر و مادر باید از توانایی های فرزند خود در هر سنی به خوبی آگاه باشند. رشد گفتار و زبان در انسان به صورتی فشرده انجام می شود. در طول سه سال اول زندگی، که مغز در حال رشد و بلوغ اولیه است، گفتار و زبان شکل می گیرد. برای رشد گفتار و زبان در نوزادان و کودکان خردسال “دوره بحرانی” وجود دارد. این به این معنی است که مغز در حال رشد، بهتر قادر به جذب یک زبان خواهد بود.

در طول روزهای ابتدایی کودک یاد می گیرد تا با گریه و آرامش با مراقب خود ارتباط برقرار سازد. نوزاد از همان زمان شروع به تشخیص صداها مهم در محیط اطراف خود می کند. صدای پدر یا مادر یا صدای دیگری می تواند برای کودک یکی صدای مهم باشد. به عنوان آنها رشد، نوزاد شروع به مرتب کردن صدا هایی می کنند که در اطراف می شنود. تحقیقات نشان داده است که از 6 ماهگی، بیشتر کودکان از راه تلفن زبان مادری خود را تشخیص می دهند.

 به عنوان مکانیزم گفتار (فک، لب ها و زبان) و صدای رشد یافته ، قادر به تولید صداهای کنترل شده است. در چند ماه اول زندگی آرام آرام کودک با ادای کلماتی تکراری پخته می شود. معمولاً درحدود 6 ماهگی، کودک یک سخن نا مفهوم تک هجایی را ادا می کند. مانند با، با … یا دا ، دا …  از این پس پر حرفی کودک آغاز می شود. کلماتی قاعدتاً بی معنا که اغلب دارای لحن و آهنگ گفتار انسان است. در پایان سال اول، بسیاری از کودکان توانایی گفتن چند کلمه ساده را دارند.

کودکان به احتمال زیاد از معنای اولین کلماتی که ادا می کنند به درستی اطلاع ندارند. اما به زودی قدرت آن را پیدا می کنند تا معنای کلمات را نیز دریابند. در 18 ماهگی، بسیاری از کودکان می توانید هشت تا ده کلمات را به راحتی بیان کنند. در 2 سالگی، بسیاری از کودکان می تواند کلمات را به جملاتی خام بدل سازند. “شیر بیشتر” .

در طول این دوره، کودکان به سرعت یاد بگیرند که کلمات نماد و یا نشان دهنده اشیاء، اعمال و افکار هستند. در این سن، آنها نیز به بازی وانمود کردن می پردازند . در سنین 3، 4، و 5، واژگان کودک به سرعت در حال افزایش است، و او کم کم قواعد زبان را به درستی فرا می گیرد.

اگر شما نگرانی مشکلی در روند رشد گفتار و زبان کودک خود مشاهده می کنید، حتماً با دکتر خانواده خود صحبت کنید. در صورت بروز هر نوع مشکلی دکتر شما را به یک آسیب شناس گفتار و زبان آموزش دیده برای ارزیابی و درمان گفتار و زبان، صدا، میزان شنوایی یا اختلالات بلع راهنمایی می نماید.

بعد از ارزیابی توسط آسیب شناس گفتار و زبان، معمولاً آسیب شناس توصیه هایی در جهت فعالیت در خانه متذکر می شود تا بدین ترتیب با این کار رشد گفتار و زبان کودکتان تحریک شود. این فعالیت ها ممکن است شامل: خواندن منظم برای کودک ؛ صحبت کردن در جملات کوتاه و استفاده از کلمات ساده  در مقابل کودک به طوری که کودک موفق شود از شما تقلید کند ؛ یا تکرار جملات فرزند تان البته با استفاده از دستور زبان  و تلفظ صحیح. برای مثال، اگر فرزند شما به غلط بگوید: ”  توف می خوام. ”  شما می گویید: بله توپ زیر میز است. ”   این کار اجازه می دهد تا شما کلمات غلط فرزند را بدون غلط گیری مستقیم اصلاح کنید.

آسیب شناس گفتار و زبان نیز ممکن است توصیه کند تا از  گروه یا فرد درمانی استفاده نمایید، یا در صورت مشکلات بیشتر شما را به یک کارشناس شنوایی سنجی و یا روانشناس رشد ارجاع دهد، و یا برای نشان ارزیابی بیشتر با سایر متخصصان بهداشت صحبت کنید. آموزش گفتار کاری وقت گیر است اما می تواند نتایج عمیق و مفیدی داشته باشد.

آسیب شناسان گفتار و زبان به طور معمول برای ارائه خدمات حرفه ای در این مراکز آماده کمک هستند: مدارس دولتی و خصوصی- بیمارستان ها- مراکز توانبخشی- امکانات مراقبت پرستاری.

اسکرول