آپنه خواب اختلالی است که در طول خواب تنفس دچار مشکل می شود. اغلب مغز به طور خودکار روند راه اندازی مجدد را در سیستم تنفس انجام می دهد. این اختلال گاهی اوقات در نتیجه خستگی در طول روز رخ می دهد. در بدترین حالت، آن است که با حمله قلبی، فشار خون بالا، سکته مغزی همراه باشد.
اختلالات بی خوابی هم می توان مشکلات جسمی و روحی زیادی ایجاد نماید. درصورت اینکه می خواهید اطلاعات بیشتر بدست بیاورید می توانید مقاله اختلال بیخوابی چیست را مطالعه نمایید.
1- تعریف اختلال آپنه خواب چیست؟
آپنه کلمه یونانی است به معنای ” نفس می خواهم.” برای اولین بار در سال 1965 این اختلال شرح داده شده، آپنه خواب یک اختلال تنفسی است که وقفه کوتاه تنفس در خواب رخ می دهد. آپنه خواب یک بیماری جدی و بالقوه کشنده است.
دو نوع آپنه خواب وجود دارد: مرکزی و انسدادی.
در آپنه خواب مرکزی، مغز نمی تواند سیگنال های مناسب به عضلات تنفسی برای شروع تنفس ارسال نماید. این نوع آپنه کمتر رایج است.
در آپنه انسدادی، زمانی رخ می دهد که علی رغم تلاش فرد در خواب، جریان هوا نتواند از بینی یا دهان داخل یا خارج شود. این نوع آپنه به مراتب شایع تر است.
ممکن است در هر ساعت تعداد مکث تنفس غیر ارادی و یا “حوادث آپنه” 20 تا 30 یا حتی بیشتر نیز برسد. این مکث تنفس تقریباً همیشه با خرناس همراه است اگر چه می تواند با خرناس نباشد. آپنه خواب با احساس خفگی مشخص می شود. وقفه های مکرر در خواب عمیق، اغلب به سردرد صبح زود و خواب آلودگی مفرط در طول روز منجر می شود.
در شرایط عادی، عضلات قسمت بالای گلو در هنگام خواب شل هستند تا جریان هوا راحت تر صورت گیرد. برخی از افراد محل عبور هوایشان باریک تر از معمول بوده و تنفس برای آنان سخت تر انجام می شود. در طول خواب، خرناس بلند می کشند و گاهی میان خرناس ها انسداد کامل راه هوایی رخ می دهد. تشخیص زودهنگام و درمان آپنه خواب مهم است زیرا ممکن است با نامنظم شدن ضربان قلب، فشار خون بالا، حمله قلبی، و سکته مغزی همراه باشد.
آپنه خواب در همه گروه های سنی و هر دو جنس مرد و زن رخ می دهد، اما در مردان شایع تر است. برآورد شده است که در آمریکا چهار درصد از مردان میانسال و 2 درصد از زنان میانسال دچار اختلال آپنه هستند، که این مشکل با خواب آلودگی مفرط در طول روز همراه است. افرادی که دچار این اختلال هستند عبارتند از کسانی که با صدای بلند خروپف می کنند، اضافه وزن یا فشار خون بالا و یا برخی از ناهنجاری فیزیکی در بینی، گلو، یا بخش های دیگر از راه هوایی دارند. به نظر می رسد آپنه خواب در برخی از خانواده ها ژنتیکی باشد.
2- نشانه های اختلال آپنه خواب چیست؟
اغلب، کسانی که مشکل آپنه انسدادی دارند حملات آپنه را در طول شب به یاد نمی آورند. علائم غالب آپنه با خواب آلودگی مفرط در طول روز به علت خواب ناکافی در طول شب مشخص می شود. سایر علائم شامل:
– خروپف بلند
– دوره های قطع تنفس (آپنه)
– بیداری در صبح استراحت نیست
– خواب آلودگی روزانه غیر طبیعی، از جمله به خواب رفتن در زمان های نامناسب
– سردرد صبحگاهی
– افزایش وزن
– توجه محدود
– از دست دادن حافظه
– قضاوت ضعیف
– تغییرات شخصیتی
– بی حالی
به علاوه علائم مرتبط با این بیماری:
– تورم پا (در صورت آپنه شدید است)
– رفتار بیش فعالی (ADHD)، به ویژه در کودکان
– فشار خون بالا
قریب به 18 میلیون آمریکایی به آپنه خواب دچار هستند. با این حال، تعداد کمی از آنها تشخیص داده می شود. بیمارانی که مبتلا به ویژگی های معمول مثل خروپف بلند، چاقی، و خواب آلودگی مفرط در طول روزدچار می شوند باید به یک مرکز خواب های تخصصی است که می تواند یک آزمون به نام پلی سومنوگرافی انجام می شود. طی این آزمون امواج مغز بیمار، ضربان قلب و تنفس در طول کل شب ثبت می شود. اگر آپنه خواب تشخیص داده می شود، باید درمان صورت گیرد.
آپنه خواب خفیف از طریق کاهش وزن و یا با جلوگیری از خوابیدن به پشت تا حد زیادی درمان می شود. اما در شرایط حاد تر می توان با عمل جراحی و تصحیح انسداد این مشکل را حل نمود. افراد مبتلا به آپنه خواب هرگز نباید آرام بخش و یا قرص های خواب آور مصرف نمایند، چرا که در صورت آپنه خواب، بیدار نشده و خطر مرگ در این افراد نیز بوجود می آید.
3- دلایل اختلال آپنه خواب چیست؟
برخی از مشکلات مکانیکی و ساختاری در راه های هوایی باعث وقفه در تنفس، در طول خواب می گردد. در برخی افراد، آپنه هنگامی رخ می دهد که عضلات گلو و زبان در طول خواب و استراحت ، تا حدی از راه هوایی را مسدود کند. هنگامی که عضلات کام نرم در پایه زبان و زبان کوچک (بافت گوشتی کوچک حلق آویز از مرکز از پشت گلو) شل شود، راه هوایی مسدود شده، در این صورت تنفس فرد با سر و صدا و حتی توقف همراه خواهد بود. در افرادی که چاق هستند، آپنه خواب بیشتر اتفاق می افتد چرا که مقدار بیشتری بافت در راه های هوایی فرد قراردارد و راه تنفسی را تنگتر می کند و تنفس را دشوار تر می سازد.
در طول این رویداد آپنه، فرد قادر به دریافت اکسیژن در دم ،و پس دادن دی اکسید کربن در بازدم نمی باشد، در نتیجه سطوح اکسیژن در خون کاهش یافته، و سطح دی اکسید کربن در خون بالا می رود. کاهش اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن باعث می شود تا مغز هشدار دهد تا دوباره تنفس انجام شود و باعث انگیختگی در فرد شود. با هر تحریک، یک سیگنال از مغز به عضلات تنفسی فوقانی برای باز کردن راه هوایی ارسال شده، و تنفس از سر گرفته می شود، اغلب با یک خروپف بلند یا نفس نفس زدن این عمل صورت می گیرد. این عمل باعث می شود تا فرد به اندازه کافی، وارد خواب عمیق نشود. از آنجا که اختلالات جدی الگوهای خواب طبیعی رخ می دهد، افراد مبتلا به آپنه خواب اغلب احساس خواب آلودگی در طول روز دارند. عواقب ناشی از آپنه خواب می تواند زندگی فرد را تهدید کند. آنها عبارتند از افسردگی، تحریک پذیری، اختلال عملکرد جنسی، مشکلات حافظه ، یادگیری ، سقوط در هنگام خواب در محل کار یا رانندگی ……برآورد شده است که تا 50 درصد از بیماران آپنه خواب فشار خون بالا. خطر حمله قلبی و سکته مغزی نیز در افراد مبتلا به آپنه خواب بیشتر است. علاوه بر این، آپنه خواب گاهی اوقات در سندرم مرگ ناگهانی نوزاد نقش دارد.
همسران افراد مبتلا به آپنه خواب، برای اولین بار گمان می کنند که اشتباه کرده اند.فرد مبتلا نیز از خروپف سنگین خود یا مبارزه آشکار برای تنفس بیدار می شود. همکاران یا دوستان نیز متوجه خواب فرد در طول روز و در زمان های نامناسب (مانند در حالی که رانندگی، کار، و یا صحبت کردن) می گردند. بیمار اغلب نمی داند با این مشکل همراه است تا زمانی که فرد برای ارزیابی مشکل خواب به دکتر مراجعه کند.
4-تشخیص آپنه خواب چگونه است؟
تشخیص آپنه خواب ساده نیست زیرا می تواند دلایل بسیاری مختلف برای اختلال خواب وجود داشته باشد. چند آزمون، برای ارزیابی یک فرد برای آپنه خواب وجود دارد. آزمونهای تشخیصی معمولاً در یک مرکز خواب انجام می شود، اما فن آوری جدید ممکن است اجازه دهد، برخی از مطالعات خواب در خانه بیمار نیز صورت گیرد.
پلی سومنوگرافی تستی است که از انواع حالت های بدن هنگام خواب را ثبت می کند. از قبیل : فعالیت الکتریکی مغز، حرکت چشم، فعالیت عضلانی، ضربان قلب، تلاش تنفسی، جریان هوا، و سطح اکسیژن خون است. این آزمون برای تشخیص آپنه خواب و تعیین شدت آن می باشد.
تست چندگانه خواب نهفته (مثلت) که سرعت به خواب رفتن فرد را اندازه گیری می کند. در این آزمایش، به بیماران فرصت داده می شود در طول زمانی به خواب روند. در این مدت زمان به خواب رفتن اندازه گیری می شود. مردم بدون مشکلات خواب معمولاً به طور متوسط 10 تا 20 دقیقه به خواب می روند.
افرادی که کمتر از 5 دقیقه به خواب می روند، به احتمال زیاد نیاز برخی از درمان برای اختلالات خواب دارند. مثلت ممکن است به اندازه گیری درجه خواب آلودگی مفرط در طول روز و رد کردن سایر انواع اختلالات خواب نیزمفید باشد.
5- درمان اختلال آپنه خواب چگونه است؟
هدف از درمان حفظ راه هوایی باز برای جلوگیری از آپنه در هنگام خواب است. درمان خاص برای آپنه خواب بر اساس تاریخچه پزشکی فرد، معاینه فیزیکی، و نتایج حاصل از پلی سومنوگرافی طراحی می شود. داروها معمولاً موثر نیستند. تصفویه اکسیژن ممکن است کمی به بیمار کمک کند ولی آپنه خواب را از بین نمی برد. بنابراین، نقش اکسیژن در درمان آپنه خواب بحث برانگیزاست. اثربخشی درمان بسیار مهم است که توسط پلی سومنوگرافی انجام می شود.
برای موارد خفیف آپنه انسدادی خواب، خواسته می شود تا از خوابیدن به پشت جلوگیری کنند. برای افراد مبتلا به احتقان بینی قابل توجهی، درمان ضد احتقان ممکن است تجویز شود. بیماران مبتلا به انسداد و آپنه مرکزی باید از مصرف مشروبات الکلی، آرام بخش و مواد مخدر اجتناب کنند. کاهش وزن و کنترل رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به اضافه وزن را تشویق کرد. بسیاری از موارد جدی آپنه انسدادی خواب می تواند توسط یک درمان به نام فشار پیوسته مجاری هوایی بینی (CPAP) انجام شود. CPAP بینی با استفاده از وسیله ماسک مانند، دستگاه و پمپ که راه هوایی را با فشار هوا باز نگاه می دارد. در عمل جراحی نیز با از بین بردن و یا کاهش تنگی راه هوایی به بیمار کمک می شود.
الف) رفتار درمانی
تغییرات رفتاری بخش مهمی از برنامه درمان است، و در موارد خفیف، رفتار درمانی برای بیمار مفید خواهد بود. فرد باید در استفاده از الکل، تنباکو، و قرص های خواب آور، که باعث انسداد راه های هوایی و طولانی شدن دوره آپنه می شود، اجتناب کنند. افراد دچار اضافه وزن می تواند از دست دادن وزن بهره مند شوند. حتی کاهش 10 درصدی وزن می تواند تعداد آپنه را برای بسیاری از بیماران کاهش دهد.
ب) جراحی فیزیکی یا مکانیکی درمان
برخی از بیماران مبتلا به آپنه خواب ممکن است به جراحی نیاز دارند. برای افزایش راه هوایی، چندین روش جراحی وجود دارد که هیچ یک از آنها به طور کامل موفق یا بدون خطر نیستند.
برخی از روشهای شایع تر شامل حذف لوزه سوم و لوزه ها (به خصوص در کودکان)، پولیپ بینی یا رشد بافت های اضافی در راه های هوایی، و اصلاح ناهنجاری های ساختاری است. عمل جراحی بیماران جوان تر نسبت به افراد مسن تر بیشتر انجام می شود.
روش (UPPP) برای برداشتن بافت اضافی در پشت گلو (لوزه ها، زبان کوچک، و بخشی از کام نرم) است. موفقیت این روش ممکن است از 30 تا 50 درصد متغیر باشد.
از روش لیزر (LAUP) برای از بین بردن خروپف استفاده می شود، در این روش با استفاده از یک دستگاه لیزر برای از بین بردن بافت در پشت گلو انجام می شود. این عمل باعث کاهش یا از بین بردن خروپف می شود اما مشخص نیست که این درمان در آپنه خواب نیز موثر است یا نه.
تراکئوستومی (Tracheostomy) در افراد با آپنه شدید که تهدید زندگی فرد وجود دارد، استفاده می شود. در این روش، یک سوراخ کوچک در نای ایجاد می کنند و یک لوله برای باز نگاه داشتن مجرای تنفسی قرار داده می شود. این لوله در زمان بیداری بسته باقی می ماند، تا در تنفس و صحبت کردن مشکل ایجاد نشود. اگر چه این روش بسیار موثر است، اما یک اقدام در شرایط حاد است و به ندرت صورت می گیرد. بیماران مبتلا به ناهنجاری فک پایین ممکن است از جراحی بهره مند شوند. در نهایت، روش های جراحی برای درمان چاقی گاهی اوقات برای بیماران آپنه خواب که چاق هستند توصیه می شود.
6-پیش آگهی از آپنه خواب چیست؟
مشکل آپنه انسدادی معمولاً با فشار خون بالا و مشکلات قلبی همراه است. در صورت عدم درمان آپنه خواب ، عملکرد فرد در طول روز تحت تاثیر قرار می گیرد. افراد مبتلا به آپنه خواب تمایل به خواب در طول روز دارند، در نتیجه به طور بالقوه این اختلال مرگبار است.
منابع:
– انجمن روانپزشکی آمریکا، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، چاپ چهارم، تجدید نظر
– ملی قلب، ریه و خون، موسسه ملی بهداشت
– موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، موسسه ملی بهداشت
– بنیاد ملی خواب
– موسسه ملی بهداشت، کتابخانه ملی پزشکی