1- تعریف اختلال هذیانی
اختلال هذیانی (Delusional Disorder) اشاره به یک بیماری مرتبط با یک یا چند هذیان غیر غریب (nonbizarre) دارد. مانند باورهایی که ممکن است در زندگی واقعی رخ دهد اما بعید به نظر می آید که برای بیمار رخ دهد. مانند دیگران در چای بیمار سم ریختند، همه قصد فریب او را دارند یا داشتن یک بیماری مرگبار، این علائم بدون سایر علائم اسکیزوفرنی در فرد وجود دارد.
اگر هذیان جزو باور، مذهب و فرهنگ یک قومی باشد، طبیعی است و اختلال هذیانی نیست. اما زمانی که افراد دیگر متوجه توهمی بودن آن شوند، این می تواند یک اختلال هذیانی باشد.
توهم به انواع مختلف تقسیم می شوند:
جنون جنسی (erotomanic)، بیمار معتقد است که معمولا ً فردی، به خصوص رده های بالای اجتماعی و سیاسی، عاشق اوست.
خود بزرگ بینی (grandiose )، بیمار معتقد است که صاحب استعداد بزرگ اما ناشناخته است یا دارای بینش بالا و دانش و قدرتی خارق العاده است، و یا ادعا می کند با پیامبران یا خود خدا در ارتباط است.
حسادت (jealous)، بیمار معتقد است شریک زندگی او به او خیانت می کند.
نوع گزند و آسیب(persecutory)، بیمار معتقد است که دیگران در حال فریب زدن او ، جاسوسی، سم ریختن در غذا و آسیب رساندن به او است.
جسمی (somatic)، بیمار معتقد است که بوی بدی می دهد، اختلالاتی در شکل بدن دارد ، یا احساس حشرات خزنده در زیر پوست است و یا داشتن یک بیماری عمومی.
ترکیبی (mixed)، مشخصات بیش از یک نوع است، اما هیچ کدام از مشخصه ها را به طور کامل ندارد.
نامشخص (unspecified)،هذیان بیمار در دسته توصیف بالا نباشد.
2- نشانه های اختلال هذیانی چیست
- افکارهذیانی یا توهمات غیرغریب (Nonbizarre) ، توهماتی هستند که در موقعیت هایی زندگی امکان رخ دادن آن وجود دارد. اما بعید است که به واقع چنین اتفاقی رخ داده باشد. مدت این توهمات باید به مدت یک ماه یا بیشتر طول بکشد.
- به طورقابل توجهی فرد دچار اختلال در عملکرد و رفتار نگردد، و میزان توهمات او نیز از نوع عجیب و غریب نباشد.
- استمرار هر گونه علائم خلق و خوی ،همراه با علائم توهم است فقط علائم خلق و خوی کوتاه تر از خلق و خوی است.
- اختلال به طور مستقیم توسط سوء مصرف مواد و یا وضعیت پزشکی ایجاد نشود.
- شروع این اختلال می تواند از نوجوانی به بزرگسالی متفاوت باشد، اما ظهور این بیماری در اواخر بزرگسالی و کهنسالی بسیار نادر است.
3- دلایل اختلال هذیانی چیست؟
تنوع در اختلال هذیانی وجود دارد که مربوط به اختلال هذیانی از جمله میزان تحریک پذیری خلق و خوی یا خلق و خوی غم انگیز به عنوان یک واکنش به باورهای هذیانی است. به خصوص در انواع گزند وآسیب، حسادت، خشم گزارش شده است. از عوامل می توان کمبود یا ضعف شدید شنوایی فرد ، عوامل استرس زا مانند فقر اجتماعی و اقتصادی که فرد مستعد ابتلا به یکی از انواع اختلال هذیانی مانند پارانوئید خواهد بود. داشتن مشکلات حقوقی، درگیر شدن در اختلافات خانوادگی می تواند فرد را دچار حسادت و یا جنون عشق (erotomani) سازد. یا افرادی که خود را در معرض آزمایش های غیر ضروری پزشکی قرار می دهند با نوع های سوماتیک این اختلال در ارتباط هستند.
4- درمان اختلال هذیانی چگونه است؟
درمان اختلال هذیانی به دلایل مختلف سخت و چالش بر انگیز است. از جمله: انگار مکرر بیماران از داشتن هر گونه مشکل روانی ، امتناع ازدرمان و درگیری های اجتماعی و یا فردی.
برای درمان، ارزیابی دقیق و تشخیص بسیار مهم است. زیرا هذیان معمولاً نشان دهنده بیماری بنیادی اساسی است که تشخیص آن حکم درمان دارد. علاوه بر این، اختلالات روانی باید همزمان با رسمیت شناخته شدن، تحت درمان قرار گیرند.
درمان اختلال هذیانی اغلب شامل دو روش ، دارو درمانی و روان درمانی است.
با توجه به اینکه این بیماری ماهیت مزمنی دارد ، استراتژی درمان باید به نیازهای فردی بیمار، تمرکز بر حفظ عملکرد اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی طراحی شده است. ایجاد یک اتحاد درمانی و همچنین اهداف درمان علامتی قابل قبول است، و آموزش خانواده بیمار از اهمیت فوق العاده بر خوردار است. دوری از رویارویی مستقیم از علائم توهم امکان پیروی از درمان و پاسخ را در بیمار افزایش می دهد. گاهی بیمارانی که رفتار خشونت بار دارند یا آسیب به خود می رسانند لازم است در بیمارستان بستری شده و تحت نظر گرفته شوند، در غیر این صورت، عموماَ این بیماری سرپائی درمان می شود.
به طور کلی، طی گزارشات اختلالات هذیانی که به درمان نسبتاً پاسخ مثبتی می دهند. در دارو درمانی اغلب از دارو های ضد جنون و دارو های ضد افسردگی همزمان تجویز می گردد. علاوه بر این، بیماران معمولاً بیش از یک آنتی سایکوتیک در طول دوره از بیماری دریافت می کند و همزمان از درمان های شناختی رفتاری، هم کمک گرفته می شود.
تحقیقات نشان داده است که به نظر می رسد هذیان جسمی نسبت به سایر هذیان ها بهتر به درمان پاسخ می دهد. تحقیقات اولیه چنین بیان می کند که افراد با اختلال توهم احتمالاً به روان درمانی مقاوم بوده اند. کلوزاپین در بهبود کیفیت زندگی و کاهش نشانه های مرتبط با توهم بسیار موثر است، اگر چه موضوع توهم اصلی در فرد اغلب ادامه دارد.
داروهای ضد افسردگی، مانند SSRI و کلومیپرامین، برای درمان اختلال هذیانی عمدتاً مفید هستند ، هر چند در نوع سوماتیک اثر گذارتر هستند.
برای بیماران مبتلا به اختلال هذیانی، نوعی از درمان حمایتی، مفید است. اهداف درمان حمایتی شامل: تسهیل پایبندی درمان، ارائه آموزش در مورد بیماری و درمان آن است. مداخلات اجتماعی و آموزشی می تواند آموزش مهارت های اجتماعی ( البته بحث مستقیماً بر باورهای توهمی نباشد) و به حداقل رساندن عوامل خطر، از جمله اختلال حسی، انزوا، استرس و خشونت باشد. ارائه راهنمایی های واقع بینانه ، برای کمک در برخورد با مشکلات ناشی از سیستم هذیانی، ممکن است بسیار مفید است.
رویکردهای شناختی درمانی نیز برای برخی از بیماران سودمند است. درمان گر کمک می کند تا بیمار به شناسایی افکار ناسازگار خود با استفاده از پرسش تعاملی و آزمایش رفتار و جایگزین کردن آنها با باورها تطبیقی و خصیصه های درست بپردازند. به آرامی و پس از رابطه با بیمار پیرامون غیر واقعی بودن باور های توهمی باید بحث انجام شود.
برخی از مباحثات درمانی بینش گرا وجود دارد، که برخی از محققان بر این باورند که این نوع درمان برای همه افراد مفید نیست و حتی در شرایطی حتی منع مصرف وجود دارد. با این حال، گزارش درمان موفقیت آمیز نیز وجود داشته است. اهداف درمان بینش گرا شامل رشد اتحاد درمانی؛ که حاوی احساسات بد بینی نفرت، بدی، و ناتوانی جنسی؛ تفسیر سنجش و در نهایت در حال توسعه یک حس شک خلاق، در درک داخلی از جهان، از طریق همدلی با موقعیت دفاعی بیمار.
علاوه بر اینها کمک دوستان و گروه همسالان و اعضاء خانواده می تواند حمایت خوبی برای برای تشویق فرد و کسب مجدد توانایی های بیمار است. این مهم است که اهداف قابل دسترسی باشد، وقتی بیمار تحت فشار قرار گیرد یا بارها و بارها توسط دیگران مورد انتقاد قرار احتمالا استرس او بالا خواهد رفت و بدتر شده و علائم جدید تری را تجربه خواهد کرد. در درمان این بیماران باید صبر بیشتری داشت تا در دراز مدت به نتایجی مطلوب تری برسید.