ارتباط‌های خانودگی ما را تعریف می‌کند و کسی را که بدان تبدیل می‌شویم شکل می‌دهد. مشاوره خانواده کمک می کند که این ارتباط ها مجددا برقرار یا مستحکم تر شود.
ما در خانواده‌هایمان نه تنها زبانی برای صحبت‌کردن می‌آموزیم بلکه رفتارها و شخصیت‌هایمان را نیز در خانواده می‌سازیم.
گاهی‌اوقات تلاش می‌کنیم بیشتر شبیه اعضای خانواده‌مان شویم درحالی‌که گاهی وقت‌ها به‌سختی می‌کوشیم که تا حد ممکن متفاوت از اعضای خانواده خود باشیم. ممکن است خانواده‌ای داشته باشیم که در یادگیری مهارت‌های ارتباطی، برقراری روابط سالم و موفق‌شدن در زندگی به ما کمک کند.
زمانی که چنین اتفاقی نمی‌افتد، مشاوره خانواده می‌تواند یک راه‌حل باشد.
تعریف مشاوره خانواده
بر طبق تعریف، مشاوره خانواده شیوه‌ای در روانشناسی است که به رشد و پیشرفت خانواده‌ها و اشخاص صرف نظر از تاریخچه زندگی خانوادگی آن‌ها کمک می‌کند.
اکنون، سوال بعدی که طرح می‌شود این است که مشاوره خانواده چگونه یک گزینه درمانی محسوب می‌شود؟
بسیار خب، یک درمانگر خانواده تلاش می‌کند تا به خانواده در یافتن راه‌های مفید برای حل مشکلاتشان و کنترل معضل‌های اساسیشان کمک کند.
این مشکل حاصل تمامی پیکره یک خانواده است و بنابراین، یافتن راه‌حل در گروه مشارکت همة افراد است.
هدف این است که خانواده در خلال مشکلاتش مؤثر واقع شود و فضای خانوادگی بهتری ایجاد شود.
مشاوره خانواده چطور کار می‌کند؟
به‌طور معمول یک عضو خانواده است که علائم را نشان می‌دهد (این فرد را بیمار شناسایی‌شده می‌خوانیم).
بیمار شناسایی‌شده معمولاً یک نوجوان یا یک کودک است ولی همیشه حساس‌ترین و پذیراترین فرد خانواده در مقابل مشکلات خانوادگی است.
معمولاً دلیل تمایل خانواده به درخواست کمک، یافتن راهکاری برای بهبود این شخص است.
به‌طور معمول خانواده ابتدا یک مشکل مرتبط با آن شخص مانند داشتن برخی علائم (اضطراب، اعتیاد و …) را مطرح می‌کند. با این حال، بعد از چند جلسه، عوامل فرعی مؤثر و ارتباط آن‌ها با ادعای ابتدایی نمایان خواهند شد.
هر تغییری در بخشی از شبکه خانواده، بر روی سایر بخش‌های شبکه و کل خانواده را اثرگذار است. بنابراین، در صورت امکان تمامی افراد خانواده می‌بایست در فرآیند مشاوره خانواده درگیر باشند. با این حال، همه مایل به تغییر نیستند و درمانگر با افرادی که حاضر به مشارکت هستند کار خود را ادامه خواهد داد.
درخلال کار با یک درمانگر خانوده، نقش هر عضو در شکل گیری این مشکل به‌تدریج برای خانواده مشخص خواهد شد.
هنگامی‌که تمامی افراد حاضر به پذیرش مسئولیت خود باشند، فرآیند درمان می‌تواند شروع شود. در طی برنامه‌های زوج‌درمانی یا مشاوره خانواده، اعضا می‌توانند راه‌های جدیدتر و اصولی‌تری برای فائق‌آمدن بر مشکلات پیدا کنند.
حل خودکار درگیری‌ها تعیین اینکه حق با چه کسی است چیزی نیست که در این نوع درمان اتفاق می‌افتد.
در اینجا چگونگی کمک مشاوره خانواده بیان شده است:
- مشاوره خانواده میزان درک بین اعضای خانواده را افزایش می‌دهد.
- این روش پیوندهای بین اعضا را تقویت می‌کند.
- مشاوره خانواده توان اعتماد بیشتر به یکدیگر در شرایط دشوار را فراهم می‌کند.
انواع مشاوره خانواده
مشاوره خانواده بر مبنای تئوری شبکه خانواده بنا شده است که بر این فرض بنا شده است که اشخاص نمی‌توانند از شبکة سایر اشخاصی که با آن‌ها در ارتباط هستند، جدا شوند.
بر روابط خانوداگی به‌عنوان عاملی بسیار مهم در سلامت فردی تأکید می‌شود. روابط خانوادگی می‌تواند ارتباط قوی‌تری بپروراند و به غلبه بر بحران‌ها و مشکلات کمک کند، بنابراین روابط خانوادگی در مشاوره خانواده فارغ از روش‌های مختلف آن، مورد توجه هستند.
مشاوره خانواده چند بعدی (MDFT)
مشاوره خانواده چندبعدی برنامه دمانی چند مؤلفه‌ای است که درمانگرهای آموزش‌دیده به‌صورت فردی یا خانوادگی آن را اجرا می‌کنند.
این برنامه، درمانی بر مبنای خانواده‌است که معمولاً در این موارد استفاده می‌شود:
- استفاده در گروه سنی نوجوانان
- رفتار جنسی پرخطر
- برنامه‌های مدرسه
- مشکلات بزهکاری
درمانگر به این چهار زمینه به‌طور یکسان توجه می‌کند:
۱- نوجوانان
۲- والدین
۳- خانواده
۴- جامعه
جلسات درمانی از یک تا سه بار در هفته برای مدت سه تا شش ماه برگزار می‌شود.
جلسه‌های MDFT شامل جلسه‌هایی جداگانه با جوان، والدین و جلسه‌هایی با والدین و جوان با یکدیگر است که هم در محیطهای بستری بیمارستانی و هم در محیطهای غیربستری انجام می‌شود.
مشاوره خانواده راهبردی کوتاه‌مدت
این روش، مداخله روانشناسانه کوتاه‌مدتی است که برای بیان نقاط قوت و ضعف خانواده های اقلیت به‌ویژه اسپانیولی ایجاد شده است.
BSFT ترکیبی از راهکارهای مشاوره خانواده راهبردی و ساختاری است که گروه سنی ۶-۱۷ را مد نظر قرار می‌دهد.
مشاوره خانواده راهبردی کوتاه‌مدت برای بهبود زندگی نوجوانان به این صورت طراحی شده است:
کمک به آن‌ها برای کاهش یا ترک سوء‌مصرف مواد
بهبود عملکرد خانواده
مؤثر در پیشگیری یا کاهش مشکل رفتاری
بهبود همکاری خانواده به‌طور کلی
مشاوره خانواده ساختاری
مشاوره خانواده ساختاری برای آزمودن ساختار خانواده به‌عنوان یک واحد کل و سیستم‌های فرعی آن بر الگوها، مرزها و روابط تمرکز می‌کند.
همان‌طور که از اسم آن مشخص است از این راهکار برای فهمیدن و بازسازی ساختاری خانواده استفاده می‌شود.
مشاوره خانواده بحث می‌کند که با تغییر ساختار یک خانواده ناکارآمد، تعامل‌های آن‌ها بهبود پیدا خواهد کرد و مشکلات آن‌ها حل خواهد شد.
در خلال فعالیت‌ها، درمانگر با کمک به اعضا برای قراردادن مرزهای درست، سیستم را تقویت می‌کند و ساختار کارآمدتری را می‌سازد.
مشاوره خانواده راهبردی
تمرکز این روش بر روی موارد زیر است:
- فرایندهای خانوده
- روابط
- الگوهای حل مشکل
در مقایسه با مشاوره خانواده ساختاری، یک درمانگر راهبردی در جستجوی مشکل و راه‌حل در شیوه‌های روابط و تعامل‌های درون خانواده است.
مشاوره خانواده راهبردی با این فرض آغاز می‌شود که تغییر می‌تواند بدون تحلیل فشردة منبع مشکل به دست آید.
تمرکز این روش بر روی تغییر روابط اعضای خانواده با جایگزینی الگوهای شخصی روابط و ایجاد راهبردهای جدید برای برخورد با مشکل است.
این روش معمولاً کوتاه‌تر است و تکالیف بیشتری دارد که برای کمک به خانواده‌ها در راستای تنظیم دیدگاه‌های خود بر مشکل طراحی شده‌اند.
از مشاوره خانواده چه توقعی داشته باشیم؟
در حالت ایده‌آل، تمامی اعضای خانواده باید خواهان و قادر به شرکت در جلسات باشند چرا که شانس حل مشکل به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
بعد از ارزیابی اولیه، درمانگر تصمیم می‌گیرد که ب روری چه کسی کار کند. ادامة کار با این شخص به تنهایی یا تعداد معدودی از اعضای خانواده به‌جای کل آن خانواده می‌تواند مؤثرتر باشد.
علاوه‌براین درمانی می‌تواند تنها بر افرادی که خواهان آمدن به جلسات و مشارکت هستند انجام شود.
در رایج‌ترین حالت خانواده هفته‌ای یک‌بار درمانگر را ملاقات می‌کنند.
کار در جلسات و خارج از جلسات انجام می‌شود.
تمرکز بخشی از کار که در طی جلسه انجام می‌شود بر روی این موارد است:
- تشریح دقیق مشکل
- شناختن عوامل و پیداکردن راه‌حل‌ها
جلسات زمانی برای تمرکز بر روی نقاط قوت خانواده مانند مراقبت و حمایت از یکدیگر نیز هستند. از آنجایی که این جلسه معمولاً تنها چندساعت در هفته است درمانگران خانواده یا مشاروان خاواده می‌توانند تکالیفی تعیین کنند. تکالیف داده‌شده می‌تواند تمامی خانواده یا تعداد معدودی از اعضا را درگیر کند.
اعضای خانواده باید بدانند که درمان، تغییراتی را ایجاب می‌کند و آن‌ها می‌بایست انتظار پذیرش برخی مسئولیت‌ها برای این راه‌حل را داشته باشند.
فعالیت‌ها و روش‌های مشاوره خانواده را می‌توان در صورت سودمندبودن برای این موقعیت خاص از هر کدام از بعدهای روان‌درمانی وام گرفت.
تمرین‌ها می‌تواند از موارد زیر باشد:
- درمان شناختی- رفتاری
- تحلیل تبادلی
- درمان وجودی
هر درمان دیگر به‌شرطی که درمانی به‌هنگام و مناسب برای آن خانوادة خاص باشد.
مزایا و کارکردهای مشاوره خانواده
چرا مشاوره خانواده مهم است؟ از چه طریق تفاوت ایجاد می‌کنند؟ این مزایای درمان را بشناسید تا بدانید چرا کسی نباید مشاوره خانواده را فراموش کند:
- زمانی‌که یک چالش خانوادگی مانند اندوه مرگ یک عضو خانواده وجود دارد، مشاوره خانواده مفید است.
- طلاق یکی از چالش‌هایی که با خانواده رمانی یا مشاورة خانوادگی به بهترین روش به آن پرداخته می‌شود.
- معرفی اعضای جدید خانواده به سیستم خانواده (پدر‌خوانده و مادرخوانده و خواهر و برادرهای ناتنی).
- پرداختن به درگیری‌ها و روابط آشفته برای شنیدن و پذیرش.
- قدردانی از افراد نزدیک
- روابط و کارکرد بهتر
- مؤثر در پیشگیری و رفع سوء‌مصرف موادمخدر در نوجوانان
- انتخابی خوب برای حل مشکلات مالی و زناشویی
- مفید در کنارآمدن با بیماری ذهنی هر عضو خانواده
- در یافتن روش‌هایی جدیدی برای حمایت از اعضای خانواده سودمند است.
- اعضای خانواده می‌توانند مشاوره خانواده را دنبال کنند حتی اگر شخصی که دارای مشکل است (مثل یک بیماری شناسایی‌شده) به‌دنبال درمان فردی نبوده است.
می‌توان گفت مشاوره خانواده در هر موقعیتی که خشم، سوگ یا درگیری درون خانواده هست، مفید است.
تحقیقات پینشهاد می‌کند که مشاوره خانواده در قالب یک گزینة درمانی می‌تواند تعداد مراجعات درمانی را بهخصوص برای آن‌هایی که به‌دفعات از آن استفاده می‌کنند، کاهش دهد.
محدودیت‌های مشاوره خانواده
چند مثال وجود دارد که در آن‌ها فرددرمانی برای یک یا چند عضو خانواده می‌تواند راه‌حل مناسب‌تری باشد:
- زمانی‌که تعداد اعضایی که مایل به پیوستن و ایفای نقش فعال در فرآیند مشاوره خانواده هستند، کافی نیست.
- زمانی‌که اعضای خانواده‌ها به‌دلیل چالش‌های جسمی یا ذهنی قادر به شرکت در جلسات نیستند، درمان فردی گزینة مناسب‌تری است.
- زمانی‌که مشاوره خانواده به فرصتی برای ایجاد تعامل‌های تندمزاجانه در طول جلسات تبدیل می‌شود که می‌تواند افراد درگیر را به خطر بیندازد، فرددرمانی ارجح است.
مشاوره خانواده مي‌تواند به‌طور خاص برای نواجوانان و کودکان حساس باشد چرا که آن‌ها ممکن است مکانیسم‌های توسعه‌یافته‌ای برای برخورد با تعامل‌های پیچیده و ناراحت‌کننده‌ای که از در طول جلسات ایجاد می‌شود، نداشته باشند.
با این حساب، اضافه‌کردن یا انتخاب درمان فردی برای آن‌ها و والدینشان به‌طور جداگانه می‌تواند گزینة بهتری باشد.
چطور برای مشاوره خانواده آماده شویم:
زمانی که این درمان را انتخاب می‌کنید به سازگاری آن با خانواده خود فکر کنید.
چه نوع درمانگری مناسب‌تری فرد است؟
اگر شما امکان انتخاب بین چند نفر در منطقه خود را دارید، مهارت و تجربه آن‌ها را در نظر بگیرید.
از پزشک یا دوستان و خانواده خود برای توصیه درمانگر کمک بخواهید چرا که این روش معمولا منجر به پیداکردن افراد حرفه‌ای بااستتعداد با موفقیت‌های ثابت‌شده می‌شود.
چیزهایی که باید قبل از گرفتن وقت ملاقات با درمانگر در نظر داشته باشید:
مجوز و تحصیلات- آیا آن‌ها مجاز هستند در منطقه شما فعالیت کنند؟
تجربه- آن‌ها در کار با خانواده‌هایی که مشکلات مشابهی تجربه کرده‌اند، چقدر تجربه دراند و موفقیت‌های آن‌ها چیست؟
هزینه- هزینه مشاوره خانواده چقدر است؟ آیا بیمة درمانی شما این هزینه را پوشش می‌دهد؟
میزان دسترسی- آیا شما قادر خواهید بود برنامه‌ای منظم را بر اساس شرایط موجود خانواده خود و درمانگرتان ادامه دهید؟
راهبرد فردی- بررسی کنید که آیا روان‌درمانگرها برای شناخت روش خود مشاورة رایگان ارائه می‌دهند و چگونه با خانوادة شما هماهنگ خواهند شد.
در صورتی که خانواده شما با این قضیه راحت باشند، پیداکردن یک پزشک آنلاین نیز می‌تواند یک گزینه باشد.
با این حال، در یک فضای آنلاین، درمانگر برای یافتن شبکه‌ای پیچیده از تعامل‌های کلامی و غیرکلامی زمان سختی خواهد داشت.
مشاوره خانواده آنلاین برای زوج‌ها کارکرد بهتری به نسبت خانواده‌های پرجمعیت دارد.
قبل از پیوستن به نوبت ویزیت تعیین‌شده، در صورت امکان عضو مدنظرتان در خانواده را با حمایت و درک همراه با علائم او آماده کنید.
آن‌ها احتمالاً مشکل را شناسایی می‌کنند بنابراین حمایت خانواده در جلسه ارزشمند است. این امر بهخصوص اگر کودکان درگیر هستند، مهم است چرا که آن‌ها مایلند خودشان را بیش از آنچه نشان می‌دهند، مقصر می‌دانند.
مشاوره خانواده می‌تواند راه‌حلی باشد که خانوادة شما به آن نیاز دارد.
هر چقدر تعداد اعضای خانواده که خواهان واردشدن و مشارکت در جلسه هستند بیشتر باشد، شانس موفقیت این روش بیشتر خواهد بود.